Wat is ongewenst gedrag op de werkvloer?

Ongewenst gedrag op de werkvloer is aanwezig wanneer een medewerker zich geïntimideerd, vernederd of bedreigd voelt door een andere medewerker of groep medewerkers. Dit gedrag kan voorkomen in de vorm van daden, maar ook in de vorm van woorden. Uit een onderzoek over de Nederlandse arbeidsmarkt van 2022 blijken de volgende opvallende cijfers met betrekking tot ongewenst gedrag op de werkvloer: 11% van de werknemers heeft te maken met intimidatie of bedreiging en 5% van de werknemers wordt gepest.

Ongewenst gedrag kan vele vormen aannemen en is niet altijd even goed te herkennen. Daarom geven we graag mee waar je op kan letten als werkgever of HR-manager.

Enkele voorbeelden van ongewenst gedrag zijn:

• Een collega die altijd dezelfde klusjes voorgeschoteld krijgt die andere medewerkers niet willen doen.

• Een werknemer die systematisch uitgesloten, gekleineerd of zwartgemaakt wordt bij andere collega’s.

• Een leidinggevende die een bepaalde werknemer steeds voortrekt.

• Werknemers die bij klanten over collega’s roddelen.

• Medewerkers die onnodige en/of ongewenste aanrakingen initiëren of dubbelzinnige opmerkingen geven.

• Een werknemer die regelmatig emotionele woede-uitbarstingen heeft ten aanzien van collega’s.

• Een werknemer die het zijn of haar collega’s heel moeilijk maakt en overdreven veel kritiek geeft.

Dit zijn slechts enkele voorbeelden van ongewenst gedrag op de werkvloer. In iedere werkomgeving kan dit gedrag zich op een andere manier manifesteren. Hou er ook rekening mee dat het gestelde gedrag niet noodzakelijk face-to-face hoeft te gebeuren. Tegenwoordig vindt ongewenst gedrag in de werksfeer steeds vaker online en op sociale media plaats.

Stap voor stap de bedrijfscultuur versterken

Hoe consolideer je met eenvoudige middelen een sterke bedrijfscultuur? De experts in deze gids laten het je zien.

Gids nu downloaden

Wanneer het ongewenste gedrag op de werkvloer niet op korte termijn wordt aangepakt, heeft dit een negatieve impact op je bedrijf.

Enkele belangrijke negatieve gevolgen van ongewenst gedrag op de werkplek zijn:

• Een slechte werksfeer: het spreekt vrijwel voor zich dat er bij ongewenst gedrag een onaangename werksfeer ontstaat. Het hele team kan door het misplaatste gedrag last ondervinden, wat op zijn beurt kan leiden tot een verminderd werkplezier bij je werknemers.

• Een verminderde productiviteit: minder werkplezier zorgt voor minder motivatie, en dus ook voor een verminderde productiviteit.

• Een hoger ziekteverzuim: slachtoffers van ongewenst gedrag op de werkvloer ervaren vaak meer werkstress, wat allerlei fysieke klachten met zich mee kan brengen. Klachten zoals hoofdpijn, rugpijn en zelfs een burn-out zijn niet ongewoon in dit soort situaties en leiden vaak tot een verhoogd ziekteverzuim.

Duidelijk waarneembaar gedrag zoals agressiviteit, aanranding en verbale uitbarstingen zijn relatief makkelijk te herkennen. Echter, in veel gevallen wordt dit soort gedrag niet in het openbaar gesteld. Daarom is het vaak lastig om ongewenst gedrag op de werkvloer op te sporen.

Er zijn wel enkele andere signalen waar je op kan letten die in de richting kunnen wijzen van problematisch gedrag:

• Werknemers die zich vaak afzonderen;

• Een hoger ziekteverzuim en zelfs een hoger personeelsverloop;

• Duidelijke groepsvorming, ook binnen teams;

• Gebrekkige communicatie;

• Een verhoogde werkdruk en meer competitiviteit onder collega’s.

Om ongewenst gedrag aan te pakken en te voorkomen, kan je als HR-manager een protocol opstellen. Zo’n protocol stelt je in staat om snel te handelen wanneer problematisch gedrag de kop opsteekt. Op de lange termijn kan zo’n protocol ongewenst gedrag op de werkvloer tot een minimum beperken of zelfs voorkomen. Een dergelijk protocol stel je op aan de hand van de volgende stappen.

Volgens de Arbowet ben je als werkgever verplicht om een PSA-beleid op te stellen. PSA staat voor psychosociale arbeidsbelasting en beschermt je werknemers tegen de gezondheids- en veiligheidsrisico’s die kunnen ontstaan binnen je organisatie. In het PSA-beleid kan je specifieke regels opnemen over ongewenst gedrag, inclusief de daaraan gekoppelde procedures en sancties.

Het is belangrijk om eerst te benoemen wat voor gedrag niet gewenst is in je organisatie. Dit kan je doen door bijvoorbeeld een gedragscode op te stellen en deze mee te delen aan alle werknemers. Durf hierbij gedetailleerd te werk te gaan en ook verder te denken dan de relaties op de werkvloer. Je kunt bijvoorbeeld ook (on)gewenst gedrag definiëren in de relatie met klanten en leveranciers.

Stel een vertrouwenspersoon aan bij wie mensen terecht kunnen als er zich problemen voordoen. Dit kan een interne persoon zijn, maar in grote bedrijven wordt veelal aangeraden om een externe vertrouwenspersoon in te schakelen zodat de neutraliteit zoveel mogelijk behouden blijft.

Beschrijf in je protocol duidelijk wat de taken zijn van de vertrouwenspersoon, en wanneer en hoe medewerkers bij deze persoon terecht kunnen.

Als de vertrouwenspersoon niet of onvoldoende kan helpen in een bepaalde situatie, en de getroffen medewerker wenst alsnog een klacht in te dienen, dan moet het duidelijk zijn hoe deze procedure in zijn we​​rk gaat. Geef in je protocol aan hoe een klacht wordt ingediend en behandeld, door wie ze wordt behandeld en wat de verwachtingen zijn van beide partijen.

Welke sociale competenties heeft je bedrijf nodig?

Het antwoord schuilt in je bedrijfscultuur, want je waarden zijn een goede indicator voor de manier waarop je samenwerkt. Meer daarover lees je in onze gids.

Gids hier downloaden

In eerste instantie wil je als werkgever ongewenst gedrag op de werkvloer natuurlijk vermijden. Dit kun je doen door openlijk over dit onderwerp te communiceren binnen je team en door te laten zien dat de organisatie een cultuur van respect en ethisch gedrag waardeert en promoot. Breng het onderwerp ter sprake tijdens meetings en bijeenkomsten, en geef duidelijk aan wie de aangewezen vertrouwenspersoon is. Merk je toch dat een medewerker gedrag vertoont dat niet gepast is, spreek hem of haar hier dan onmiddellijk over aan.

Als je nog een stap verder wilt gaan, kun je overwegen om een zerotolerancebeleid te implementeren. Houd er echter rekening mee dat dit beleid consistent moet worden toegepast, wat soms uitdagend kan zijn. Een zerotolerancebeleid vereist een strikte naleving van de vooraf vastgestelde regels en normen.

Volgens de Arbowet kan er een onderscheid worden gemaakt tussen vier verschillende vormen van ongewenst gedrag op de werkvloer. Deze zijn discriminatie, pesten, seksuele intimidatie en agressie.

Ongewenst gedrag op de werkvloer komt in Nederland vaker voor dan je denkt. Cijfers van ongewenst gedrag op de werkplek geven enkel de gerapporteerde gevallen weer. Echter, vaak durven slachtoffers geen klacht in te dienen. In 2022 werd zo’n 5% van de werknemers gepest op de werkvloer, 4% van de werknemers kreeg te maken met ongewenste seksuele aandacht, en 3% werd het slachtoffer van fysiek geweld.

Wordt een slachtoffer van ongewenst gedrag op de werkvloer niet gehoord binnen de organisatie? Dan kan deze steeds terecht bij Slachtofferhulp Nederland of zelfs bij de zedenpolitie. Uiteraard is het aangeraden om het probleem eerst intern te proberen oplossen, bijvoorbeeld door gebruik te maken van een vertrouwenspersoon of een klachtencommissie.