Arbeidstijdenwet: richtlijnen en regels in 2024 uitgelegd

Lange werkdagen waren vroeger eerder de regel dan de uitzondering. Om werknemers tegen misbruik te beschermen, werd daarom in 1919 de Arbeidswet ingevoerd. Vanaf dat moment waren een werkdag van acht uur en een werkweek van 45 uur de norm. De Arbeidstijdenwet is een voortvloeisel van deze wet en voorkomt dat medewerkers te veel uren (aaneengesloten) moeten werken. De wet draagt bij aan een gezond en modern arbeidsklimaat met eenduidige regels op het gebied van werktijden, rusttijden en pauzes, en nachtdiensten, met voldoende ruimte om de balans werk-privé te borgen. 

Leestip: Ontdek hoe Compliance Managers cruciaal zijn voor het naleven van wet- en regelgeving binnen bedrijven.

In de Arbeidstijdenwet is opgenomen dat werknemers niet langer dan twaalf uur per dag en zestig uur per week mogen werken. Gemiddeld genomen over vier weken mag het maximum aantal uren niet hoger zijn dan 55 uur per week. En over zestien weken is het maximum aantal uren dat werknemers per week mogen werken 48. Deze regel geldt voor iedere medewerker van achttien jaar of ouder. Heb je een medewerker van slechts zestien of zeventien jaar in dienst? Dan is het maximum aantal uren per week veertig. 

In de Arbeidstijdenwet zijn ook standaardregels opgenomen over pauzes en rusttijden van werknemers. We lichten ze hier toe.

Werkt een medewerker vijfenhalf uur of langer aan een stuk door? Dan heeft hij of zij volgens de wet recht op dertig minuten pauze. De pauze kan in één keer worden opgenomen of in twee shifts van vijftien minuten. Bij een aaneengesloten dienst die tien uur of meer duurt, mogen medewerkers in totaal vijfenveertig minuten pauze nemen. Ze kunnen bijvoorbeeld één keer een kwartier en één keer een half uur hun werk onderbreken of drie keer een kwartier. In principe hoef je de pauzetijd als werkgever niet te betalen, tenzij hierover afspraken zijn gemaakt in de cao of in de arbeidsovereenkomst.

Niet alleen de pauzes tijdens het werk zijn vastgelegd, ook de rusttijden. De rusttijd is de tijd dat je medewerker niet op zijn werk is. 

Per dag moet een werknemer minimaal elf uur rust hebben. Dat betekent ook dat er tussen twee diensten een periode van minimaal elf uur moet zitten. Als het echt niet anders kan, mag je als werkgever eens per week de rusttijd inkorten tot acht uur.

Een keer per week moet je medewerker bovendien minimaal 36 uur aaneengesloten vrij zijn. 

Stimuleer datagedreven keuzes

Verzamel en organiseer belangrijke HR-gegevens zoals absenties, verloop en meer. Genereer gedetailleerde rapporten binnen seconden, zodat je met vertrouwen strategieën kunt opstellen.

Ga voor gedetailleerde HR-analyses

Wat er in de Arbeidstijdenwet is opgenomen over nachtdiensten en overwerk lichten we hier toe.

De overheidsregels voor nachtdiensten zijn anders dan voor reguliere diensten. Zo mag een nachtdienst bij uitzondering twaalf uur duren. Een nachtdienst van tien uur is gangbaar. 

Als werkgever mag je in bepaalde gevallen afwijken van de Arbeidstijdenwet. Als je wil afwijken van de standaardregel, waarin is vastgelegd dat werknemers maximaal zeven keer een nachtdienst mogen draaien na elkaar, dan moet dit zijn vastgelegd in de cao of zijn afgestemd met de ondernemingsraad. 

In de Arbeidstijdenwet zijn geen specifieke afspraken opgenomen over overwerk. Je moet je als werkgever echter wel houden aan de afspraken die in de cao zijn vastgelegd of die zijn opgenomen in de arbeidsovereenkomst.

De Arbeidstijdenwet is van toepassing op al je medewerkers van 18 jaar en ouder. Voor jongeren en ouderen gelden er uitzonderingen.

In Nederland zijn jongeren tot 18 jaar leerplichtig. Zij mogen daarom niet fulltime werken, en er gelden speciale regels voor deze doelgroep. Zo hebben ze recht op een half uur pauze als ze vierenhalf uur of langer aaneengesloten werken. Bovendien moeten ze dagelijks minimaal 12 uur rust hebben en wekelijks 36 uur. 

De Arbeidstijdenwet maakt geen uitzondering voor werknemers van 55 jaar of ouder. In de cao kunnen echter wel aanvullende richtlijnen zijn opgenomen. Zo is het vrij gangbaar dat oudere medewerkers niet langer worden verplicht om nachtdiensten te draaien.

Alle gegevens altijd beschikbaar met Personio

Roep met een paar klikken je belangrijkste kengetallen op en creëer relevante grafieken. En dat allemaal met gegevens die al centraal opgeslagen zijn.

Meer informatie over rapporten en analyses met Personio

Er zijn een aantal specifieke situaties waarin de Arbeidstijdenwet uitzonderingen maakt. We gaan hier dieper in op de situatie van zwangerschap, consignatie of oproepdienst, en omkleden op het werk. We bespreken de maximale werktijden en de uitzonderingen die van toepassing zijn.

Als een medewerker zwanger is, staat haar gezondheid en die van haar kind voorop. Daarom zijn er aparte regels voor zwangere medewerkers opgenomen in de Arbeidstijdenwet. Zo hebben zwangere medewerkers recht op meer pauzes en rusttijd, en is ook het aantal uren dat zij maximaal aaneengesloten mogen werken gereduceerd.

Voor medewerkers die oproepbaar zijn, gelden in de Arbeidstijdenwet andere regels. In een periode van vier weken mogen ze maximaal veertien dagen oproepbaar zijn. Per vierentwintig uur mogen deze medewerkers bovendien maximaal dertien uur aaneengesloten werken. Hier lees je de aanvullende regels voor consignatie.

Verplicht jij je medewerkers om zich voor hun werk om te kleden of te douchen? Dan valt deze tijd volgens de Arbeidstijdenwet gewoon onder werktijd.

Er zijn enkele specifieke uitzonderingen op de Arbeidstijdenwet. Zo geldt de wet niet voor werknemers die drie keer of meer het minimumloon verdienen, voor zelfstandigen en voor vrijwilligers van achttien jaar en ouder. 

Het spreekt voor zich dat de voorstellen die tijdens Prinsjesdag 2023 werden gepresenteerd in 2024 impact zullen hebben op bedrijven die werknemers in dienst hebben. Geen van de wijzigingen voor werknemers heeft echter betrekking op de arbeidstijdenwet.

Als werkgever ben je verplicht om de Arbeidstijdenwet na te leven. Om dit aan te tonen moet je de gewerkte uren en de werkroosters van de medewerkers registreren en opslaan. Doe je dit niet, dan riskeer je een boete van € 10.000,- 

In de Arbeidstijdenwet wordt de arbeidstijd gedefinieerd als de tijd dat de werknemer onder het gezag van de werkgever arbeid verricht.

In een periode van vier weken mogen medewerkers maximaal veertien dagen oproepbaar zijn. Daarnaast mogen ze per vierentwintig uur maximaal dertien uur aaneengesloten werken. 

In sommige gevallen kan worden afgeweken van de Arbeidstijdenwet. Dit moet dan in een cao of schriftelijke verklaring zijn vastgelegd, die is goedgekeurd door de ondernemingsraad.