Ondernemingsraad: wat is het en wat doet het?

De ondernemingsraad (OR) is een rechtspersoon die bestaat uit raadsleden. Deze raadsleden zijn werknemers van het bedrijf die tijdens verkiezingen voor de ondernemingsraad worden aangesteld. Zij vertegenwoordigen de belangen van het personeel en doen dit in overleg met de directieleden van hun onderneming. Het Nederlandse arbeidsrecht vereist de oprichting van een ondernemingsraad voor bedrijven met minstens 50 werknemers.

Het aantal leden binnen de OR hangt echter af van het aantal medewerkers binnen een bedrijf. Hier vind je een duidelijk overzicht:

In bedrijven met meer dan 2000 werknemers worden twee extra leden gekozen voor elke bijkomende 1000 werknemers, met een maximum van 25 leden.

Veel mensen denken onterecht dat ondernemingsraden er enkel zijn om de belangen van het personeel te verdedigen ten koste van de bedrijfsbelangen. Ondernemingsraden zijn echter een belangrijk samenwerkingsmodel tussen bedrijfsleiders en hun personeel.

Een ondernemingsraad doet veel meer dan steun en bescherming bieden aan de personeelsleden. Via de ondernemingsraad krijgen de werknemers ook de gelegenheid om het beleid van hun bedrijf mee te bepalen. Voor managers is het een gelegenheid om voeling te houden met hun personeel. Door een sterke samenwerkingsrelatie met de ondernemingsraad te ontwikkelen, kunnen de productiviteit en het welzijn van het personeel aanzienlijk verhoogd worden.

De ondernemingsraad is dus een belangrijk instrument voor elke onderneming. 

Hoe ontwikkel je een duurzame HR-strategie?

In deze gids nemen we je mee door het proces en laten we zien hoe je je HR-werk naar een hoger niveau kunt tillen.

Nu downloaden

Ondernemingsraden beschermen personeelsleden tegen ongerechtvaardigde praktijken en behandelingen. Zo hebben werknemers bijvoorbeeld recht op juridische bijstand van de ondernemingsraad. De directie van een onderneming kan zo samen met de OR zorgen voor meer welbevinden, rechtvaardigheid en inclusie op de werkvloer.

De ondernemingsraad bepaalt samen met het management het beleid dat het welzijn en de productiviteit van het personeel bevordert. Werknemers die zich beschermd en rechtvaardig behandeld voelen, kunnen zich beter op hun werk en vaardigheden concentreren. Ondernemingsraden kunnen ook werk maken van persoonlijke ontwikkeling van het personeel door te onderhandelen over betere opleidingen en bijscholingen.

Het bestaan van de ondernemingsraad geeft leidinggevenden de kans om samen met hun werknemers vorm te geven aan het bedrijfsbeleid. Het is een belangrijk contactpunt waar alle belanghebbenden in de onderneming samenwerken aan personeelsbeleid, bedrijfswaarden en welbevinden op het werk.

Als je een probleem hebt met je manager of met een ander personeelslid, heb je iemand nodig die voor je belangen opkomt. Leden van ondernemingsraden kunnen juridisch advies en steun geven. Ze krijgen de tijd en de middelen om op onafhankelijke wijze op te komen voor het personeel. Dit maakt het mogelijk om tijdig in te grijpen bij problemen, de werksfeer voor iedereen gezond te houden en problemen efficiënt aan te pakken.

De ondernemingsraad heeft een belangrijke sociale en culturele rol binnen een bedrijf. Ze zijn verantwoordelijk voor het creëren, verbeteren en opvolgen van activiteiten voor de werknemers, zowel intern als extern, en voor het beheer van voorzieningen op het gebied van maatschappelijke dienstverlening, pensioenen en zorgverzekeringen. De OR is ook verantwoordelijk voor sociale diensten, bedrijfsgezondheidszorg, vrijetijdsbesteding en sportactiviteiten.

De OR heeft 4 belangrijke rechten waarmee ze invloed kunnen uitoefenen in een bedrijf. Elk van deze rechten heeft specifieke regels en plichten. De rechten waarover de OR beschikt, zijn uitsluitend bedoeld om de werknemers in de werkomgeving te beschermen.

• Adviesrecht: belangrijke besluiten die een ingrijpende invloed hebben op financieel of organisatorisch vlak van een bedrijf, zoals de benoeming of het ontslag van een bestuurslid, moeten met de OR besproken worden. Besluiten moeten ongeacht de beslissing van het bestuur altijd verantwoord worden aan de OR.

• Instemmingsrecht: veranderingen die te maken hebben met arbeidsaangelegenheden moeten eerst besproken worden met de OR. Elk verzoek moet schriftelijk aangevraagd worden en kan enkel met instemming van de OR behandeld worden.

• Initiatiefrecht: de OR kan adviezen of voorstellen delen met de directie over thema’s die het zelf belangrijk vindt. Directieleden zijn niet verplicht om op deze voorstellen in te gaan.

• Informatierecht: de OR moet door de werkgever tijdelijk geïnformeerd worden over belangrijke beleidskeuzes, financiële resultaten of vooruitzichten. Twee keer per jaar moet de werkgever overleggen met de ondernemingsraad. De werkgever kan geen informatie achterhouden wanneer de OR hierom vraagt en alle afspraken die gemaakt worden, moeten schriftelijk vastgelegd worden.  

Het starten van een nieuwe OR is niet zonder uitdagingen. Nieuwe leden hebben vaak een gebrek aan ervaring en zowel de bedrijfsleiding als toekomstige OR-leden kunnen onvoldoende kennis hebben over het wettelijk kader. Daarom is het belangrijk dat je bij de voorbereiding rekening houdt met de volgende zaken: 

• Communiceer over je plannen met je werknemers.

• Organiseer opleidingen en richt een voorbereidingscommissie op met je personeelsleden.

• Zoek naar geschikte kandidaten voor de ondernemingsraad.

Als alles in orde is, moet je ook de verkiezingen van de OR-leden organiseren. Je moet ervoor zorgen dat er voldoende kandidaten zijn waarop je werknemers kunnen stemmen. Anders wekt dit de indruk dat de keuze al gemaakt is. Bovendien wil je ook je beste mensen een kans geven. De samenwerking begint hier. 

Het echte werk begint pas wanneer de OR operationeel is. Je zult met leden moeten samenwerken om vergaderingen te plannen, afspraken te maken, en voldoende opvolging te geven om te zorgen dat de organisatie efficiënt werkt.

De Wet op de Ondernemingsraden (WOR) bepaalt de samenstelling en oprichting van ondernemingsraden. Bedrijven zijn door de Wet op de Ondernemingsraden verplicht om een ondernemingsraad in te stellen, afhankelijk van het aantal werknemers dat op basis van een arbeidsovereenkomst in deze bedrijven werkt.

De WOR-wet geeft aanwijzingen over hoe de OR verkozen en samengesteld wordt. De wet bepaalt ook hoe het overleg tussen de bestuursleden en de ondernemingsraad moet verlopen. Tenslotte worden in de WOR ook de taken en bevoegdheden van de ondernemingsraad beschreven. De belangrijkste daarvan zijn het adviesrecht en het instemmingsrecht.

Als je bedrijf minder dan 50 werknemers in dienst heeft, vindt de personeelsvertegenwoordiging op vrijwillige basis plaats in een personeelsvereniging. Deze functioneert volgens verschillende regels.

Een ondernemingsraad is wettelijk verplicht voor bedrijven die 50 of meer personeelsleden in dienst hebben met een arbeidscontract.

De belangrijkste taak van een ondernemingsraad is het verdedigen van de belangen van de arbeiders die ze in een bedrijf vertegenwoordigen. Ze zijn ook een belangrijke schakel tussen de bedrijfsleiding en de werknemers. Zij verbeteren in feite de informatie-uitwisseling tussen deze partijen. Ondernemingsraden leiden tot meer investeringen in het menselijk kapitaal van de onderneming. Werknemers hebben meer invloed op en zeggenschap over managementbeslissingen en het bedrijfsbeleid.

Een ondernemingsraad overlegt met de bedrijfsleiding over het bedrijfsbeleid en de belangen van het personeel. Daarbij heeft de ondernemingsraad recht op alle informatie die nodig is voor de uitoefening van zijn taken.

Zo heeft de OR het recht om advies te geven over ingrijpende financiële, economische en organisatorische beslissingen. Andere taken van de OR zijn onder andere:

• Overleggen met de bedrijfsleiding en het personeel.

• Goede arbeidsvoorwaarden onderhandelen.

• Ervoor zorgen dat de onderhandelde arbeidsvoorwaarden nageleefd worden.

• Gelijke en eerlijke behandeling van de werknemers op de werkvloer.

• Bieden van gelijke werkkansen en aanwervingskansen binnen het bedrijf.

De basisfuncties van de voorzitter van een ondernemingsraad worden uitdrukkelijk in de WOR beschreven. Hij of zij wordt door de leden verkozen en benoemd en speelt een zeer belangrijke rol binnen de onderneming. De voorzitter van de ondernemingsraad zorgt ervoor dat de raad efficiënt kan functioneren. 

Dit zijn de belangrijkste taken van de voorzitter:

• Coaching en leiderschap geven

Als manager van de OR moet de voorzitter ervoor zorgen dat er vooruitgang wordt geboekt. Daarom moet hij steeds mensen aanspreken, doelen voor ogen houden en resultaten bereiken. Die resultaten zijn vooral het gevolg van een goed functionerend samenwerkingsproces op het hoogste niveau. Van een voorzitter wordt dus verwacht dat hij mensen kan leiden, aanmoedigen en inspireren.

• Onderhandelen met zakelijk bewustzijn

Om doeltreffend te zijn moet een goede OR-voorzitter een goed inzicht hebben op de situatie in zijn bedrijf. Dit vereist een goede relatie met de directieleden. Een goede vertrouwensrelatie opbouwen is een geweldige manier om samen resultaten te bereiken die in ieders voordeel zijn. Dit vermogen om te onderhandelen en mensen te overtuigen is erg belangrijk tijdens complexe bedrijfsveranderingen.

De secretaris heeft binnen de ondernemingsraad een ondersteunende rol die niet onderschat moet worden. Een secretaris is tegenwoordig zoveel meer dan een verslaggever en notulist. Samen met de voorzitters speelt de OR-secretaris een belangrijke rol bij het ondersteunen en adviseren van de andere raadsleden.

Dit zijn de belangrijkste taken van de OR-secretaris: 

• Plannen en organiseren van vergaderingen.

• Bewaken van de tijd tijdens de vergaderingen.

• Adviseren en ondersteunen van de raadsleden.

• Optreden als aanspreekpunt voor de leidinggevenden van de onderneming.

• Het opvolgen van taken en activiteiten binnen de ondernemingsraad.