Arbeidsproductiviteit: Wat is het en hoe verhoog je het? (11 tips)

De arbeidsproductiviteit is een kengetal waarmee de gemiddelde arbeidsprestaties van medewerkers over een bepaalde periode worden uitgedrukt. Anders gezegd, geeft de arbeidsproductiviteit de verhouding weer tussen de arbeidsinspanningen en de uitkomst, oftewel het resultaat. Dit kengetal helpt bedrijven om te analyseren op welke gebieden er actie ondernomen moet worden om de arbeidsproductiviteit te verbeteren.

Belangrijk: de arbeidsproductiviteit is slechts een onderdeel van de totale productiviteit van je bedrijf. Een ander onderdeel is bijvoorbeeld de productiviteit van je machines.

De arbeidsproductiviteit wordt zowel in management als bij de personeels- en productieplanning gebruikt. Afhankelijk van het scenario waarin je de formule wilt gebruiken, kun je de berekening baseren op verschillende variabelen.

• Als arbeidsprestatie kun je bijvoorbeeld de productiehoeveelheid in aantal stuks of gewicht, het aantal voltooide orders of de omzet in euro’s nemen. Ieder meetbaar arbeidsresultaat (‘producten’) is hiervoor geschikt.

• Je kunt iedere gewenste tijdsduur kiezen, variërend van minuten of dagen tot jaren.

• Je kunt de formule voor arbeidsproductiviteit gebruiken om de arbeidsprestaties van individuele medewerkers of de gemiddelde prestaties van een groep medewerkers te berekenen. In het laatste geval deel je het totaal van de arbeidsprestaties van de betreffende medewerkers, door het totaal aantal werkuren dat daaraan besteed is.

• Op nationaal niveau kan de gemiddelde productiviteit van werknemers in een hele branche, een bepaalde regio of een heel land berekend worden aan de hand van de formule voor arbeidsproductiviteit.

Efficiënte processen, hogere productiviteit

HR levert een beslissende bijdrage aan de productiviteit van medewerkers. Want als personeelsprocessen voor iedereen gemakkelijk zijn, houden je medewerkers meer tijd over voor hun eigenlijke werk. Personio helpt je daarbij! 

Productiever worden met Personio

De formule voor het berekenen van de arbeidsproductiviteit luidt als volgt:

Het arbeidsresultaat uitgedrukt in cijfers (output), gedeeld door de arbeidsinspanningen van medewerkers uitgedrukt in tijd (input).

Aan de hand van drie voorbeelden uit verschillende branches en werkgebieden, is gemakkelijk te zien hoe de formule voor de arbeidsproductiviteit in de praktijk kan worden toegepast.

Voorbeeld 1: Arbeidsproductiviteit aan de lopende band

Een medewerker produceert in een werkdag van 8 uur 5.000 stuks van een product.

Arbeidsproductiviteit = 5.000 producten gedeeld door 8 uur = 625 stuks per uur

Voorbeeld 2: Arbeidsproductiviteit in sales

Vier salesmedewerkers realiseren binnen een maand (20 werkdagen) een omzet van een miljoen euro. Berekening van de arbeidsinspanning: 4 medewerkers * 20 werkdagen = 80 arbeidsdagen

Arbeidsproductiviteit van de afdeling = 1.000.000 euro gedeeld door 80 arbeidsdagen = 12.500 euro per dag

Arbeidsproductiviteit per medewerker = 12.500 euro gedeeld door 4 medewerkers = 3.125 euro per medewerker per dag

Voorbeeld 3: Arbeidsproductiviteit in de dienstverlening

15 schoonmakers maken in een week in totaal 3.000 hotelkamers schoon. Het totaal van alle gewerkte uren is 4.000.

Gemiddelde arbeidsproductiviteit = 3.000 hotelkamers gedeeld door 4.000 uur = 0,75 kamer per uur

Het kengetal voor de arbeidsproductiviteit is makkelijk te begrijpen en te berekenen. Toch heeft het op zichzelf een beperkte informatieve waarde.

• Het kengetal voor de arbeidsproductiviteit houdt geen rekening met de kosten van de medewerkers en de machines, werkuitrusting en materialen die hen ter beschikking staan.

• Het kengetal voor de arbeidsproductiviteit houdt geen rekening met de kwaliteit van de arbeidsprestaties.

Bekijk het kengetal voor de arbeidsproductiviteit dus altijd in de juiste context en in combinatie met andere kengetallen.

De formule voor de arbeidsproductiviteit is vooral geschikt voor sectoren met laaggeschoolde banen of stukwerk, zoals de logistiek, landbouw of massaproductie. In deze sectoren kun je namelijk makkelijk werken met absolute cijfers, zoals aantal stuks of aantal werkuren.

Aan de andere kant is de formule minder geschikt voor bedrijven met intellectueel en creatief werk, of met een sterk geautomatiseerde productie waarbij prestaties moeilijker in absolute cijfers kunnen worden omgezet.

Wil je de arbeidsproductiviteit meten in je bedrijf? Zorg dan voor ‘benchmarking’. Hierbij meet je de productiviteit op verschillende momenten en toets je het resultaat af aan de productiviteit van een vorige maand of vorig kwartaal. Zo zie je of de arbeidsproductiviteit stijgt, daalt of stagneert. Durf je arbeidsproductiviteit ook te vergelijken met concurrenten om te zien hoe je ten opzichte van hen presteert.

De arbeidsproductiviteit op zich zegt namelijk niet veel over de werkelijke prestaties van de medewerkers. Een lage arbeidsproductiviteit kan verschillende oorzaken hebben, zoals onbetrouwbare machines, slechte processen, ongezonde werkomstandigheden, etc. Bekijk bij een dalende productiviteit dus alle mogelijk pistes voor je conclusies trekt.

Inzien dat je productiviteit te wensen overlaat, is pas de eerste stap. Om de productiviteit van je medewerkers te verhogen, moet je ook passende maatregelen nemen. Vergeet daarbij niet dat het niet alleen om cijfers gaat. Natuurlijk is de omzet of het aantal stuks belangrijk. Maar je wil vooral dat je medewerkers langdurig gemotiveerd zijn en kwalitatief hoogwaardig werk leveren.

Met de volgende tips kun je de productiviteit van je medewerkers verhogen:

Goed geschoolde medewerkers leveren betere prestaties en maken minder fouten. Ze ontwikkelen eigen ideeën en zijn in staat om zelfstandig je producten en processen te optimaliseren.

Op sommige gebieden (maar niet alle) kunnen financiële beloningen of bonussen motiverend werken, doordat de hogere prestaties van de medewerker een direct effect hebben op zijn of haar portemonnee. Sales is hiervan een klassiek voorbeeld.

Definieer efficiënte, op elkaar afgestemde processen waar iedereen zich aan houdt. Controleer je processen regelmatig en blijf ze optimaliseren.

Help je medewerkers hun tijd te prioriteren en help afleiding te voorkomen.

Gezonde medewerkers die zich prettig voelen op hun werkplek, presteren beter op lange termijn.

Geef je medewerkers voldoende pauzes en respecteer hun vrije tijd ’s avonds en in het weekend. Zo blijven ze langdurig productief.

Als medewerkers hun werktijden aan hun eigen omstandigheden en bioritme kunnen aanpassen, zijn ze tijdens hun werkuren gemotiveerder en productiever.

Medewerkers die zich gewaardeerd voelen, zijn gemotiveerder, meer tevreden en presteren beter.

Zorg voor een gelijkmatige werkdruk, en voorkom dat je medewerkers niets te doen hebben of juist overbelast raken.

Door goede software te gebruiken of processen volledig te automatiseren, houden je medewerkers meer tijd over om zich te concentreren op belangrijke taken.

Houd de productiviteit van je medewerkers voortdurend in de gaten. Zo kun je veranderingen vaststellen en vroegtijdig actie ondernemen om ‘productiviteitskillers’ te elimineren.

De arbeidsproductiviteit kan op verschillende manieren verhoogd worden. Denk bijvoorbeeld aan een betere arbeidsverdeling, extra scholing van je werknemers, betere machines om mee te werken of de automatisering van processen.

Er is geen vaste waarde die aangeeft wat een goede arbeidsproductiviteit is. Belangrijk is dat er een gezonde werkomgeving is waar medewerkers optimaal kunnen werken én dat je je concurrenten net een stap voor bent.

De gemiddelde arbeidsproductiviteit kun je berekenen met behulp van de volgende formule: de toegevoegde waarde gedeeld door het aantal werknemers, waarbij de toegevoegde waarde de productie is minus het intermediair verbruik.